Paranın ortaya çıkmasından evvel, mal ve hizmetlerin ticareti takas sistemine dayanıyordu. Tarihte insanoğlu, fazladan sahip oldukları malları sahip olmadıkları mallarla takas ederdi. Sığır eti, tahıl ve silahlar, ticareti yapılan tanınan mallardı. Bunun yanı sıra tarihte insanların ‘avcılık’ üzere hizmetleri gereksinim duydukları mallarla takas ettiği görülüyordu.
Takas sistemindeki en büyük sorun, ‘ortak bir kıymet ölçüsünün’ olmamasıydı. Alıcı ve satıcı, satılan malın herkesin kendi niyetine nazaran gerçek kıymetine ulaşana kadar takas üzerinde uzun uzadıya muahedeye çalışıyordu. Lakin malın yahut eserin ‘gerçek değeri’ beşerden beşere değişiyor ve müzakereler uzun vakit alıyordu.
Madeni paralar birinci olarak MÖ 600 civarında Lidya’nın antik medeniyetinde basıldı lakin Birinci kağıt para MÖ 550 civarında Çin’de ortaya çıktı. Lakin tıpkı sorun devam ediyor, bir medeniyetin parası kendi topraklarında pahalıyken diğer bir medeniyette bir mana söz etmiyordu.
Ortak bedel ölçüsünü sağlamak için altın ve gümüş devreye girdi
Ortak paha ölçüsünü sağlama, her türlü ödeme sisteminde büyük bir sorundu. Herkes için birebir pahaya sahip bir gerece muhtaçlık vardı ve insanoğlunu altın ve gümüş üzere pahalı madenleri ödeme sistemlerinde kullanmaya başladı zira altın, herkes için yaklaşık birebir kıymeti taşıyordu: Altın değerliydi.
İngiltere resmi olarak altın madenini, ödeme sistemlerinde standart olarak belirleyerek birinci adımı attı. 1816’da İngiltere, altını standart bir paha olarak belirledi. Bu, rastgele bir paranın kıymetinin altına nazaran belirlendiği anlamına geliyordu. Bu prosedür 1900’lü yıllarda Avrupa ve ABD’de benimsendi.
Para ünitelerinde ‘Altın Standardı’ ortaya çıktı
ABD ve Avrupa ülkeleri, 19. yüzyılın sonlarına gerçek dünyanın en önemli para ünitelerinin birçok, ‘Altın Standardı’ altında ons başına sabit bir fiyattan altına sabitlendi. Altın standardı, bir ülkenin para ünitesinin değerinin direkt altına bağlı olduğu manasına gelir ve bu, ülkelerin banknotlarını sabit ölçüde altına dönüştürebileceği manasına gelir. Altın standardını kullanan bir ülke, altın için bir fiyat belirler ve altını o fiyattan alıp satar. Bu sabit fiyat, para ünitesinin bedelini belirlemek için kullanılır. Varsayımsal bir örnek olarak ABD altının fiyatını ons başına 500 dolar olarak belirlerse, doların pahası bir ons altının 1/500’ü olur.
44 ülke, 1944’te döviz kuru rejimini kurdu: ABD doları baskın para ünitesi oldu
Bretton Woods Anlaşması, ABD dolarının baskın rezerv para ünitesi olduğunu ve doların ons başına 35 dolarlık sabit kurdan altına çevrilebilir olduğunu belirledi. Bretton Woods mutabakatı, 44 ülke ortasında yıllarca süren müzakerelerin akabinde 1944’te bir döviz kuru rejimi sistemi kurdu. Bu sistem, ABD dolarına sabitlenmiş bir para ünitesi gerektiriyordu ve bu da altın fiyatına sabitlenmişti. Bretton Woods Muahedesi tıpkı vakitte Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Dünya Bankası üzere kurumların kurulmasını da sağladı.
Bretton Woods sistemi içerisinde tüm ulusal para üniteleri, baskın rezerv para ünitesi haline gelen ABD doları ile değerlendirildi.
Nixon, ABD dolarının altına çevrilebilirliğini sonlandırdı
Yabancı ulusların artan rekabet gücü ve Vietnam Savaşı borçları, kısa müddette Amerika’nın ödemeler istikrarı üzerinde baskı oluşturmaya başladı. Bretton Woods sistemi nihayetinde 1970’lerde çöktü. ABD, enflasyonu azaltmak ve yabancı ülkelerin dolarlarını altına çevirerek sisteme çok yük bindirmesini önlemek hedefiyle 1971 yılında altın standardını terk etti. Resmi olarak 1971’de ABD Başkanı Nixon, ABD dolarının altına çevrilebilirliğini sonlandırdı.
Altın standardı çöktü
Dünya genelinde altının fiyatı, bu metale olan talep tarafından belirleniyor ve artık bir standart olarak kullanılmasa da hala kıymetli bir işlevi var. Altın, ülkeler ve merkez bankaları için kıymetli bir finansal varlık.
Son yüzyılda altın dışında muhtaçlık duyulan doğal kaynaklar, muhtaçlığın büyüklüğüne nazaran kıymet kazandı yahut paha kaybetti. Örneğin, lityum pillerde kullanılan pahalı ender gereçler, bu pillerin kullanıldığı eserlere nazaran pahalı kaynaklar haline geldi. Doğalgaz ve petrol üzere.