‘Kara Cuma’ gelirken dikkat: ‘Doom Spending’ nam-ı öbür 'kıyamet harcaması' sendromunun esiri misiniz?

Kasım ayıyla birlikte her yerde başlayan ‘indirim’ çılgınlığı’ herkesi esir alıyor. Gereksiniminiz olmasa da alışveriş yapıyorsanız, ‘yarınlar yokmuşcasına’ alışveriş yaparken kendinizi âlâ hissediyorsanız ‘Doom Spending’ Sendromuna yakalanmış olabilirsiniz. ‘Kıyamet harcamaları‘ olarak tanımlanan bu harcamaların psikolojik bir reaksiyon olduğunu lisana getiren uzmanlar, ‘daha düzgün hissetmek için yaptığınız harcamaların ödemesini yaparken ‘daha makus hissedebilirsiniz’ diyor. Pekala Doom Spending Sendromu yani ‘Kıyamet Harcamaları’ nedir?

doom spending

Yarınlar yokmuşcasına alışveriş yapmak ruhsal bir reaksiyon

Belirsizliklerin insanları farklı ruhsal tepkiler geliştirmeye ittiğini ve bunlardan birinin de Doom Spending yani kıyamet harcaması olduğuna dikkat çeken uzman Klinik Psikolog Sedef Koç Bal, uyarılarını sıraladı.

Doom Spending Sendromu, insanların gelecekte yaşanabilecek ekonomik ya da toplumsal çöküntülerden korkarak anı kurtarmaya yönelik çok harcama yapma davranışı. Ekonomik belirsizlikler periyotlarında insanların tasarruf yapmanın anlamsız olacağını düşünerek elde ettikleri parayı daha süratli harcama eğilimi gösterebileceğine dikkat çeken Bal, “ Yarın ne olacağını bilememek, bireyleri bugün kendilerini âlâ hissettirecek şeyler almaya teşvik eder.” dedi.

Finansal istikrarsızlık, enflasyon ve işsizlik üzere ekonomik faktörlerin, Doom Spending sendromunu daha da güçlendiren etmenler olduğuna dikkat çeken Uzman Klinik Psikolog Sedef Koç Bal, sonuç olarak şahısların bir kısır döngüde sıkışıp kalabileceği ihtarını yaptı.

doom spending

Tek gerçek an ‘içinde bulunduğun an’

Bu sendromun neden kendini gösterdiğini ise Bal şöyle anlatıyor:

“Sağlık, ekonomik kriz, pandemi, savaş, iklim krizi, çocukların güvenliği, şiddet, hayvanları koruyabilmek, terör üzere birçok gerilim faktörünün içinde geleceğe dair ümitsizliğin üst düzeylerde olduğu bir devirdeyiz. Velhasıl hayatta kalmaya dair belirsizliklerin arttığı bu dünyada bireyin elinde tutabildiği tek gerçek ‘içinde bulunduğu an’. Münasebetiyle ‘an’a yönelik tecrübelerin arttığını gözlemliyoruz.”

Umudu azalanlar alışverişe yöneliyor

Elindeki kaynaklarla yarınları inşa edeceğine dair umudu azalan bireylerin, bir nevi savunma sistemi olarak gelişen bu davranış biçiminde yarınlar yokmuşçasına harcamalar yaptıklarına vurgu yapan Uzman Klinik Psikolog Sedef Koç Bal, bu sendromun altında yatan ruhsal faktörlerin hayli karmaşık olduğunu söyledi.

Belirsizlik ve denetim kaybı hissinin, bireylerde anı kurtarma çabasına yol açabileceğini tabir eden Uzman Klinik Psikolog Sedef Koç Bal, kelamlarını şöyle sürdürdü:

“Yarın ne olacağını bilememek, bireyleri bugün kendilerini güzel hissettirecek şeyler almaya teşvik eder. Bununla birlikte gerilim ve dert, dopamin düzeylerini yükseltmek yani anlık keyif almak, haz yaşamak gayesiyle alışveriş yapma yahut bir hizmet satın alma dürtüsünü tetikleyebilir. Yapılan harcamalar anlık olarak rahatlama sağlar lakin bu yalnızca süreksiz bir tahlildir. Doom Spending tıpkı vakitte bir kaçış düzeneği olarak da ortaya çıkabilir. Beşerler, hayal kırıklığı ya da çaresizlik üzere hislerle başa çıkmanın bir yolu olarak sıkıntılardan süratli biçimde uzaklaşmak üzere alışverişe yönelebilir. Bu davranış, kısa vadeli bir rahatlama sunsa da uzun vadede finansal problemleri daha da derinleştirir. Bireyin değişen davranışlarının gerisindeki duygusal faktörleri pahalandırmak, ruhsal düşüncelerin önlenebilmesi için kıymetlidir.”

Finansal istikrarsızlık, enflasyon ve işsizlik üzere ekonomik faktörlerin, Doom Spending sendromunu daha da güçlendiren etmenler olduğunun altını çizen Uzman Klinik Psikolog Sedef Koç Bal, “Türkiye’de de artan enflasyon, işsizlik ve genel ekonomik istikrarsızlık bu sendromun yaygınlaşmasına taban hazırlamakta. Ekonomik belirsizlik periyotlarında bireyler, tasarruf yapmanın anlamsız olacağını düşünerek elde ettikleri parayı daha süratli harcama eğilimi gösterebilirler.” dedi.

Daha az berbat hissetmek isterken daha berbat hissedebilirsiniz

Özellikle enflasyonun yüksek olduğu periyotlarda, paranın paha kaybetmesinin bireyleri daha fazla harcamaya itebileceğini aktaran Bal, bu durumun bir kısır döngüye neden olabileceğini hatırlattı ve kelamlarını şöyle tamamladı:

“Aşırı harcama, bireyin finansal durumunu daha da kötüleştirir, bu da gerilim ve tasayı artırır. Denetimden çıkan birçok insan davranışı üzere bu durum da ruhsal çöküntüyü kaçınılmaz olarak tetikleyecektir. Düzgün hissetmek yahut ‘daha az makus hissetmek’ üzere yapılan bu harcamalar gelecekte daha büyük finansal meselelere yol açabilir. Ferdî zahmetlerle yahut gelecek korkusuyla baş etmekte zorlanan bireylerin ruh sıhhati profesyonellerinden takviye alması en uygun adım olacaktır. Ayrıyeten mevzuyla bağlı bir hatırlatma olarak yaklaşan Kasım indirimlerine karşı şuurlu hareket etmekte yarar var.”

Ekonomistler de uyarıyor

Para piyasaları uzmanı İslam Memiş de ‘doom spending’ ile ilgili geçtiğimiz günlerde uyarmıştı. Memiş şunları paylaşmıştı:

“Anlamı “Kıyamet Harcaması” İktisatta yeni bir tabir ve bugünlerde çok konuşuluyor. Son yıllarda çok artan enflasyon, dünyada insanların alımı gücünün azalmasına, fakirliği iliklerine kadar hissetmesine ve geleceğe dair umutsuz olmasına neden oldu. Yeni dünya nizamı olarak görebilirsiniz. Varlık sahibi olamayacağını düşünen dünyada aşikâr bir küme insan, para biriktirmeyi anlamsız buluyor. Ümitsizlik harcaması işte tam da burada devreye giriyor. “Kriz var lakin AVM’ler tıklım tıklım, bu ne biçim kriz?” diyenler var ya, işte onların anlayamadığı bir harcama. Burada en büyük vazife anne ve babalara düşüyor. Bireyler, çocuklarına vakit ayırmadıkça, bağlantılarını sağlam kurmadıkça, telkinlerini artırmadıkça maalesef durumlar daha da berbatlaşacak. Kimse kural koyuculardan medet beklememeli. Herkesin vazifesi farklı.”

Gençlerde daha çok görülüyor

Araştırmalar bu sendromun gençlerde daha çok görüldüğünü ortaya koyuyor. Genç nesillerin her zamankinden daha fazla tasarruflarını ‘lüks mallara’ harcadığı belirtilirken, kıyamet harcaması olarak bilinen bu hareket, milenyum jenerasyonunun yüzde 43’ü ve Z jenerasyonunun yüzde 35’i tarafından uygulanıyor.

‘Kara Cuma’ gelirken dikkat: ‘Doom Spending’ nam-ı öbür ‘kıyamet harcaması’ sendromunun esiri misiniz?

Yorum yapın Yanıtı iptal et