Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Suriye’nin başşehri Şam’a giderek Heyet Tahrir el-Şam(HTŞ) lideri Ahmed eş-Şera ile temaslarda bulundu. İkili, kameralar karşısında poz verdikten sonra birebir görüştü.
Dışişleri Bakanı Fidan, Suriye’de YPG/PYD varlığının kabul edilemez olduğunu ve Suriye’nin toprak bütünlüğünün korunması gerektiğini vurguladı. Hakan Fidan, toplumsal medya hesabından şu açıklamayı yaptı:
“Bugün Şam’da, Suriye’nin yeni yönetiminin lideri Ahmed Şara ile bir ortaya geldik. Yıllar sonra gerçekleştirdiğimiz bu ziyaret, Suriye halkı için yeni, umut dolu bir periyodun birinci adımı olacaktır. Sayın Cumhurbaşkanımızın öncülüğünde, Türk milleti ve devleti dar gününde Suriyeli kardeşlerini yalnız bırakmadı. Bugün de Suriye halkının yanındayız. Gereksinim duydukları her alanda dayanağa hazırız. Suriye için önceliğimiz; ülkede istikrarın ve güvenliğin temini, terörün bertaraf edilmesi, ulusal uzlaşıya ulaşılması, ekonomik kalkınmanın sağlanması ve ülkelerinden yıllardır farklı olan Suriyelilerin yurtlarına geri dönebilmesini sağlayacak şartların yaratılmasıdır. Türkiye; inançlı, özgür, müreffeh ve bölge barışına katkıda bulunan bir Suriye’nin kurulabilmesi için her türlü katkıyı verecektir. 14 yıl boyunca verdikleri gayrete şahsen şahit olduğum Suriyeli kardeşlerimizi daha hoş günlerin beklediğine yürekten inanıyorum. Misafirperverliklerini özlemişiz.”
Öte yandan İngiliz ve Amerikan heyetleri de Şam’da temaslarda bulundu. ABD, HTŞ lideri Ahmed eş-Şera’nın başına koyduğu 10 milyon dolarlık mükafatı kaldırdığını duyurdu.
Suriye’deki gelişmeleri, ABD yaptırımlarını, Donald Trump’ın Türkiye açıklamalarını ve Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın Şam ziyaretini, Kırıkkale Üniversitesi’nden Doç. Dr. Merve Suna Özel Özcan ile konuştuk.
‘Türkiye, Suriye’de çok süratli bir formda aksiyon alıyor’
Türkiye’nin Suriye alanındaki gelişmeleri yakından takip ederek süratli bir halde aksiyon aldığını belirten Doç. Dr. Özcan, HTŞ lideri eş-Şera’nın grup elbise giyerek kameralar karşısına çıkmasının da bir “dönüşüm” iletisi olduğunu söz etti:
“Türkiye’nin çok süratli biçimde bölgedeki gelişmelere ait istihbari, siyasi ve Sayın Hakan Fidan’ın ziyaretiyle son olarak diplomatik aksiyonlar aldığını görüyoruz. Türkiye bölgedeki gelişmelere ait çok süratli adımlar atmaya başladı. İki ülke ortasında 400 yıla yakın bir ilgi var Osmanlı devrini düşünecek olursak. Son 13 yıl içerisinde iki ülke halkları bir ortaya geldi. Arap Baharı ile birlikte değişen bir kamu diplomasisi de var. Biz olayın güvenlik ve askeri boyutlarına daha çok odaklanıyoruz ancak tıpkı vakitte insani bir boyut da var. Bu bağlamda diplomasinin karşımıza çıkması dikkat cazip. Bu görüşme esnasında samimi alakalar olduğuna dair memleketler arası topluluğa net iletiler verildiğini gördük. Sayın Fidan’ın eş-Şera ile kucaklaşması bunun örneklerinden biriydi. İki ülkenin bayraklarının tıpkı anda yer alması, Türkiye ve Suriye’nin önümüzdeki periyotta işbirliğine devam edeceğini işaret etti ve Türkiye’nin rolünün tahminen de bölge ülkelerinden daha fazla kendini gösterdiği bir durum oldu. HTŞ’nin değişen tabiatının milletlerarası alanda gösterildiği bir örnek oldu. Ahmed eş-Şera, daha çok askeri olarak biliniyordu. HTŞ de kökeni prestijiyle el-Kaide yani terör içerisinde bir evre geçirdi. Şu an için diplomatik ve siyasi bir sürecin başladığını, bunun da eş-Şera’nın giydiği kıyafetlerden sembolleşmeyi okuyarak anlayabiliriz. Bir değişimin, bir dönüşümün en değerli örneklerini bu formda gördüm. Suriye’deki terörist yaklaşımlar ile okunan HTŞ’nin bugün ABD’nin de devreye girdiği, MİT Başkanı Kalın ile görüşmelerini, 10 milyon dolarlık mükafatın kaldırılmasını, Almanya’nın terör listesinden çıkartma yolları aramasını vs. gördük. İngiltere de HTŞ ile görüşmeye yönelik adımlar attı. Milletlerarası alanda Türkiye’nin gördüğü gelişmelerin memleketler arası alana taşındığını görüyoruz. Türkiye’nin süratli aksiyon alması tahminen de başka aktörlerin bölgede Türkiye’siz süreç olmayacağını anlamasını sağlayabilir.”
‘Şam’a yönelik yaptırımların kaldırılması, ABD’nin çıkarlarının nereye evrileceği ile ilgili’
Doç. Dr. Merve Suna Özel Özcan’a nazaran ABD’nin güçlü Sezar Yasası yaptırımları, Suriye’deki Beşar Esad idaresini epeyce olumsuz etkiledi. Batı’nın yaptırımları araçsallaştırdığını söz eden Merve Özel Özcan’a nazaran Şam’a yönelik yaptırımların akıbeti konusunda, ABD’nin kendi çıkarları tesirli olacak:
“Konu Suriye olunca yaptırımların iki boyutu var. Biri, Türkiye’ye uygulanması planlanan yaptırımlar. Amerika’da son devirdeki senatörlerin açıklamaları bu bağlamda okunabilir. Türkiye’nin hudut ötesi operasyonlar gerçekleştirmesi, YPG/PKK/SDG üzere yapılarla karşı karşıya gelmesi sebebiyle yaptırım iletileri verildi. Bu yaptırımlar maalesef araçsallaştırma olarak daima karşımıza çıkıyor. İkinci olarak Suriye’ye yönelik, çok güçlü Sezar Yasası üzere yaptırımlar var. ABD, Suriye’ye daima olarak yaptırım uyguladı ve kararları güncelledi. Yeni devir içerisinde bunların kalkacağına dair işaretleri görmeye başladık bile. ABD’nin HTŞ ile görüşmesi, eş-Şera’nın başındaki mükafatın kalkması, Avrupa ülkelerinin görüşmesi vs. değerli gelişmeler. Lakin bu yaptırımlar kaldırılınca HTŞ ile işbirliği mi yapılacak? Yoksa bu yaptırımlar kaldırılmadan 20 Ocak’tan sonra HTŞ’nin tanınmadığı mı ilan edilecek? Burada bilhassa Donald Trump’ın kabinesinde çok güçlü bir İsrail, PKK/YPG destekçisi grup var. Hal bu türlü olunca Türkiye’nin bölgede olması, HTŞ’nin son periyottaki açıklamalarıyla dengeli bir çerçeve çiziyor. Türkiye’nin bilhassa güvenlik ve teröri kendi kaynağında yok teme siyasetine HTŞ’nin de karşılık verdiğini görüyoruz. Onlar da PKK ve Kürt halkı ortasındaki farkı ortaya koydu. Pekala bunun ABD’deki yansıması nasıl olur? Burada karşımıza yaptırımlar çıkıyor esasen. Bugün Rusya-Ukrayna savaşında da yaptırımlar kıymetli bir araç. Bu aracı sistemden çıkartıp çıkarmamak, Batı’nın yahut ABD’nin çıkarlarının nereye evrileceği ile bağlantılı.”
‘Hakan Fidan’ın gerçekleştirdiği ziyaretin zamanlaması dikkat çekici’
Suriye’de her devletin kendi ulusal çıkarları doğrultusunda hareket ettiğinin altını çizen Merve Suna Özel Özcan, yaşanan gelişmeler ışığında Hakan Fidan’ın Şam ziyaretinin zamanlamasının kıymetli olduğunu vurguladı:
“Devletleri daima dost-düşmanlıktan fazla çıkarları doğrultusunda hareket eden aktörler olarak tanımlarız. ABD’nin bölgedeki varlığında, IŞİD üzerinden PKK/YPG’yi araçsallaştırma var. Ancak bir yandan da Suriye’nin kuzeydoğusunda değerli güç kaynakları var. Bunlar günün sonunda memleketler arası sisteme taşınan kıymetli ögeler haline geliyor. Bundan kim vazgeçmek ister? Yalnızca son on yıl içerisinde buradaki terör yapılarının güç kaynaklarından yararı 25 milyar doları geçti. Bu, bölge halkına harcanabilecek bir parayken maalesef halka verilmedi. Önümüzdeki süreçte verilecek mi? Tahminen yaptırımlar kaldırılır ancak bir hisse alınır art planda. Yahut yaptırımlar kaldırılmaz, dayanak de çekilir. Bu türlü gerçeklikler görebiliriz. Günün sonunda tüm devletler kendi çıkarları doğrultusunda hareket ediyor. Türkiye’nin burada istihbari faaliyetleri kendini çok güçlü formda gösteriyor. Bunun en somut örneği, Sayın İbrahim Kalın’ın Şam ziyareti sırasında otomobilde Emevi Camii çıkışında eş-Şera ile verdiği imgeydi. Bu, MİT’in Suriye’deki varlığının en büyük göstergesi. Bölge çok yakından takip ediliyor. Olumlu ve olumsuz gelişmelere ait de çok süratli aksiyonlar alınıyor diye düşünüyorum. Hakan Fidan’ın gerçekleştirdiği ziyaretin zamanlaması da dikkat alımlı. Yakın vakte kadar Suriye’de yalnızca süreksiz maslahatgüzar vardı.”
‘Trump’ın bunu söylemesi düşündürücü’
Donald Trump’ın Türkiye hakkındaki açıklamalarına dikkat edilmesi gerektiği ikazında bulunan Merve Özel Özcan, Trump’ın birinci başkanlığı devrinde de Suriye’den çekilme vurgusu yaptığını ancak fiilen çekilmediğini hatırlattı:
“Trump tahminen de günün sonunda en fazla pragmatist hareketlerini söylemsel olarak lisana getiren faktör. Trump, Türkiye’nin bölgeyi yeterli okuduğunu, güçlü bir ordusu olduğunu ve Suriye’de kazananın Türkiye olduğunu söylüyor. Ancak Trump’ın bunu söylemesi de düşündürücü. İnsan, art planında ne olduğunu merak ediyor. Trump askerlerini çekeceğini söylemişti lakin çekmemişlerdi. Suriye’de 900 Amerikan askeri olduğu söyleniyordu. Pentagon 2 bin olduğunu açıkladı. Amerika’nın dahi bölgedeki askerinden haberi yok üzere bir tavır karşımıza çıkıyor. Amerika’da şu anda Biden ve Trump ortasında geçiş süreci var. Küreselcilerle karşı karşıya gelen yeni bir yapı var. Bunların kendi içinde devam ettirdiği bir sürecin yansıması olarak mı görmeliyiz? Kızıldeniz’de bir Amerikan uçağı düştü. ABD, kendilerinin vurduğunu söylüyor. Nasıl olabileceği merak ediliyor. Önümüzdeki devirde Amerikan siyasetinde nasıl bir rota takip edilecek? Mike Waltz’ın açıklamaları çok önemli. Açıklamalarında İsrail’i temel alıyor. Günün sonunda Davut Koridoru mu açılacak sorusu aklımıza geliyor. Suriye şu anda çok boyutlu düşünülmesi gereken bir bahis. Amerikan açıklamaları da bu halde. Yalnızca bölgede varlıklarının devamı değil, İsrail ile işbirliği de kıymetli. Burada yeni aktör olarak İsrail’i mi kullanacaklar? Bu soru karşılıksız. Waltz’un açıklamasında da net değil.”
‘Bir ülkede bayanların refah içinde yaşaması demokratikleşmede kıymetli bir yere sahiptir’
Suriye’de hükümet ve yeni idare kurmaya çalışan HTŞ’nin bayanlarla ilgili açıklamalarını işaret eden Doç. Dr. Merve Suna Özel Özcan, şunları kaydetti:
“Son periyotta Suriye kabine atamalarına dikkat etmek gerekiyor. Umuyoruz ki bölgede istikrar sağlanır ve dedikleri üzere demokratik bir siyasi kurum oluşur. Bayan haklarından da bahsediliyor. İdlib’te üniversitelerde yüzde 60 oranında bayanların eğitim aldığı söyleniyor. Umuyoruz ki bu Suriye geneline yayılır ve bayanların siyasetteki rolü de artar. Bir ülkede bayanların refah içinde yaşaması, günün sonunda toplumun nitekim gelişmesinde ve demokratikleşmesinde kıymetli bir yere sahip. HTŞ’nin verdiği bildiriler çok olumlu ancak dikkat etmek gerekiyor.”