Carlson, ABD Başkanı Joe Biden’ın Kiev’e Rus topraklarına saldırma müsaadesi vermesi ışığında Rusya-ABD münasebetlerindeki muhtemel tırmanma, Donald Trump’ın yeniden seçilmesinin Ukrayna çatışmasına son verip vermeyeceği, Rusya’nın Doğu ve Çin’den uzaklaşıp Batı’yla tekrar yakınlaşma mümkünlüğü ve Suriye’deki son gelişmeler ile ilgili sorular yöneltti.
Lavrov’un Carlson’a verdiği röportajdan öne çıkan birtakım detaylar şöyle:
– Röportajı kabul ettiğiniz için teşekkür ederim. Amerika Birleşik Devletleri ve Rusya’nın şu anda savaş halinde olduğuna inanıyor musunuz?
Ben o denli demezdim. Zati bizim istediğimiz de bu değil. Elbette tüm komşularımızla olağan bağlantılara sahip olmak isteriz. Genel olarak tüm ülkelerle, bilhassa de ABD üzere büyük bir ülkeyle.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Amerikan halkına, ABD tarihine ve ABD’nin dünyadaki başarılarına duyduğu saygıyı tekraren lisana getirdi. Rusya ve ABD’nin kozmosun düzgünlüğü için işbirliği yapmaması için hiçbir neden görmüyoruz.
– Fakat ABD Rusya’nın dahil olduğu bir çatışmayı finanse ediyor. Artık de Rus topraklarına yönelik ataklara müsaade veriyor. Bu savaş manasına gelmiyor mu?
Resmi olarak savaşta değiliz. Kimileri Ukrayna’da yaşananları hibrit savaş olarak isimlendiriyor. Ben de bu türlü isimlendiriyorum. Açıkçası Ukraynalılar, ABD askerlerinin direkt iştiraki olmadan çağdaş uzun menzilli silahlarla şu anda yaptıklarını yapamazlardı. Bu çok tehlikeli bir şey. Buna hiç kuşku yok. Durumu daha da kötüleştirmek istemiyoruz. Fakat ATACMS ve öbür uzun menzilli silahlar Rus topraklarında kullanıldığı için sinyaller gönderiyoruz. Birkaç hafta evvel yeni ‘Oreşnik’ sistemiyle verilen son sinyalin ciddiye alındığını umuyoruz.
Pentagon ve NATO’daki birtakım yetkililerin son vakitlerde bloğun bir savunma ittifakı olduğunu, lakin ‘bazen birinci akının kendileri tarafından yapılabileceğini zira en yeterli savunmanın hücum olduğunu’ söylemeye başladıklarını da biliyoruz, ABD Savunma Bakanlığı Stratejik Komutanlığı Sözcüsü Tuğamiral Thomas Buchanan da hudutlu karşılıklı nükleer akın mümkünlüğünü dışlamadığını belirtmişti.
Savaşı biz başlatmadık. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin defalarca Kiev rejiminin Donbas’ta kendi halkına karşı yürüttüğü savaşa son vermek için özel askeri operasyon başlattığımızı lisana getirdi. Lider Putin son açıklamasında olayların her türlü gelişimine hazırlıklı olduğumuzu açıkça söz etti. Rusya’nın yasal güvenlik çıkarlarına, Ukrayna’da yaşayan Rus halkına, onların temel haklarına, Ukrayna parlamentosu tarafından kabul edilen bir dizi yasa ile yok edilen haklarına hürmet temelinde müzakereler yoluyla barışçıl bir tahlili tercih ediyoruz.
Şubat 2014’teki darbe olmasaydı ve ondan önce dönemin devlet başkanı ile muhalefet arasında varılan muahede uygulanmış olsaydı, Ukrayna şu an bütünlüğünü korumuş olacaktı ve Kırım da bunun bir kesimi olacaktı. Bu çok açık. Onlar bu muahedeyi uygulamadılar. Bunun yerine bir darbe düzenlediler. Şubat 2014’te varılan muahede, öteki konuların yanı sıra, bir ulusal birlik hükümeti kurulmasını ve periyodun devlet liderinin kaybedeceği erken seçimlere gidilmesini öngörüyordu. Bunu herkes biliyordu. Lakin sabıretmediler ve sonraki sabah hükümet binalarını işgal ettiler. ‘Maydan’a çıkarak bir ‘kazananlar hükümeti’ kurduklarını ilan ettiler. Karşılaştırın: seçimlere hazırlanmak için bir ‘ulusal birlik hükümeti’ ve bir ‘kazananlar hükümeti’.
– Daha evvel ‘Batı’ya bir sinyal’ olarak isimlendirdiğiniz hipersonik balistik sistemin kullanımına ait sözlerinize geri dönmek istiyorum. Bu ne cins bir sinyal? Bence pek çok Amerikalı bunun gerçekleştiğini bile bilmiyor. Bunu dünyaya göstererek ne çeşit bir bildiri verdiniz?
Mesaj şu: Kiev rejimine uzun menzilli silahlar sağlayan ABD ve müttefikleri, Batı’nın bizi ‘stratejik bir yenilgiye’ uğratmasını engellemek için her türlü aracı kullanmaya hazır olduğumuzu anlamalıdır. Batılılar dünyada, her ülkede, her bölgede, her kıtada hegemonyalarını sürdürme çabası veriyor. Biz ise legal güvenlik çıkarlarımız için çaba ediyoruz. Batılılar 1991 hudutlarından bahsediyor. Bir müddet evvel Kiev’i ziyaret eden ABD Senatörü L.Graham, Zelenskiy’in huzurunda direkt Ukrayna’nın az toprak metalleri açısından varlıklı olduğunu belirterek ‘Bu zenginliği Ruslara bırakamayız. Bunları almalıyız’ dedi.
Onlar tüm doğal ve beşeri kaynakları Batı’ya satmaya ya da vermeye hazır bir rejim için savaşıyorlar. Biz ise bu topraklarda yaşayan, ataları yüzyıllardır bu toprakları geliştiren, kentler ve fabrikalar inşa eden beşerler için savaşıyoruz. Biz insanları önemsiyoruz, ABD’de birilerinin ele geçirmek istediği ve Ukraynalıları bunların üzerinde ‘oturan’ hizmetkarlar olarak görmek istediği doğal kaynakları değil.
Bu hipersonik sistemi gerçek şartlarda test ederek vermek istediğimiz ileti, legal çıkarlarımızı korumak için ne gerekiyorsa yapmaya hazır olduğumuzdur. ABD ile nükleer nitelikte olabilecek bir savaşı düşünmüyoruz. Askeri doktrinimiz en kıymetli şeyin nükleer savaştan kaçınmak olduğuna vurgu yapıyor.
Ocak 2022’de BM Güvenlik Kurulu’nun beş daimi üyesinin başkanlarının, birbirimizin çıkarlarını ve güvenlik korkularını tanıyarak ve hürmet duyarak, ortamızda çatışmadan kaçınmak için her şeyi yapacağımıza dair ortak bir açıklama yapmasına önayak olanın biz olduğumuzu hatırlatmak isterim. Bu bizim girişimimizdi.
– Mümkün bir nükleer takastan bahsediyor olmamız bile şaşırtan. İşin bu noktaya geleceğini hiç düşünmemiştim. Bu bağlamda şu soru ortaya çıkıyor: Rusya ile ABD ortasında ‘kapalı kanallar’ üzerinden yürütülen diyalog ne seviyede? Son iki buçuk yılda rastgele bir şey konuşuldu mu? Bu hususla ilgili devam eden görüşmeler var mı?
Birkaç ‘kanal’ var, lakin bunlar temel olarak Rusya ve ABD’de mahpus yatan şahısların değişimiyle ilgili. Bu çeşit birkaç takas gerçekleşti. Ayrıyeten kamuoyuna açıklanmayan ‘kanallar’ da var fakat genelde Amerikalılar bu kanallar aracılığıyla kamuoyu önünde söyledikleri birebir şeyleri iletiyorlar. Son vakitlerde kelamda ‘zafer planı’ ile doldurulan bu katiyen anlamsız ‘Zelenskiy’in barış formülünü’ destekliyorlar.
Batılılar bir dizi toplantı düzenledi; Kopenhag’da bir konferans, Bürgenstock’ta bir tepe. Gelecek yılın birinci yarısında diğer bir konferans düzenleyeceklerini ve bu defa Rusya’yı ‘nazikçe davet edeceklerini’ ve Rusya’ya bir ültimatom vereceklerini övünerek söylüyorlar. Bütün bunlar çeşitli saklı kanallar aracılığıyla tüm ciddiyetiyle tekrarlanıyor.
Şu anda Vladimir Zelenskiy’in ‘temas çizgisinde durabileceklerini’ tarafındaki tabirleri de dahil olmak üzere farklı şeyler duyuyoruz; Ukrayna’nın NATO’ya kabul edileceğini, fakat bu evrede ittifakın garantilerinin sadece Kiev hükümetinin denetimindeki bölge için geçerli olacağını, geri kalan bölgelerin müzakere konusu olacağını söylüyorlar. Lakin bu ‘müzakerelerin’ sonuncu sonucu onlara nazaran, Rusya’nın Ukrayna topraklarından büsbütün ‘çekilmesi’ ve Rus halkını, Rusça konuşan vatandaşların tüm haklarını yok eden Nazi rejiminin insafına bırakması olmalı.
– Karşılıklı Nükleer taarruz konusuna geri dönmek istiyorum. Anladığım kadarıyla Rusya ve ABD önderlerinin yüz milyonlarca insanın vefatına yol açabilecek yanlış anlamaları önlemek için birbirleriyle konuşabilecekleri bir sistem yok, o denli mi?
– Evet, bir test atışından bahsettiğinizi anlıyorum. Lakin (iki ülke ortasında pek fazla temas olmadığı göz önüne alındığında) karşılıklı imhanın konuşulduğu bir tabanda, işlerin kısa müddette denetimden çıkabileceği konusunda ne kadar kaygılısınız? Ve bunu durdurmak için kimsenin yapabileceği bir şey yok. Bu inanılmaz derecede pervasızca görünüyor.
– Rusya hangi şartlarda askeri harekatı durdurur?
On yıl evvel, Şubat 2014’te, Devlet Başkanı Yanukoviç ile muhalefet ortasında bir ulusal birlik hükümeti kurulması ve erken seçimlere gidilmesi konusunda varılan muahedenin uygulanması gerektiğinden bahsetmiştik. Muahede imzalanmıştı. Muahedenin uygulanması gerektiğinden bahsettik. Lakin darbenin failleri katiyetle sabırsız ve saldırgandı. Amerikalılar tarafından baskı altına alındıklarına dair en ufak bir kuşkum yok. Şayet periyodun ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı V. Nuland ve ABD’nin Kiev Büyükelçisi J. Pyatt ‘hükümetin’ yapısı konusunda anlaşmışlarsa, neden erken seçime gitmek için beş ay beklediler?
Bir şeyler yapmamız gerektiğine dair bir sonraki konuşmamız Minsk mutabakatlarının imzalanması sırasında oldu. Ben de oradaydım. Bu müzakereler 17 saat sürdü. O vakte kadar Kırım’ı çoktan kaybetmişlerdi. Orada bir referandum yapılmıştı. Bizimle birlikte toplantıya katılan mevkidaşım Kerry de dahil olmak üzere Batı’da hiç kimse Kırım konusunu gündeme getirmedi. Herkes Donbas’a odaklanmıştı. Minsk muahedeleri Ukrayna’nın toprak bütünlüğünü (Kırım hariç) öngörüyordu. BM Güvenlik Kurulu tarafından onaylanan Minsk Mutabakatlarına nazaran, Donbass’ın bir kısmı Rusça konuşma ve eğitim alma, öğretme, lokal kolluk kuvvetlerine sahip olma (ABD eyaletlerinde olduğu gibi), hakim ve savcıların atanmasında danışılma ve Rusya’nın komşu bölgeleriyle kimi kolaylaştırılmış ekonomik bağlara sahip olma hakkına sahip olacaktı. Hepsi bu kadar.
Fransa Cumhurbaşkanı E. Macron da Korsika’ya tıpkı şeyleri vermeyi vaat etti ve bildiğim kadarıyla hala bunu nasıl yapacağını düşünüyor. Biz özel askeri operasyonu başlattıktan sonra Ukraynalılar müzakere teklif etti. Biz de kabul ettik. Belarus’ta ve İstanbul’da birkaç cins görüşme yapıldı. Türkiye’de Ukrayna heyeti masaya unsurlar temelinde konuşmaya hazır oldukları bir doküman koydu. Biz de onlarla mutabık kaldık.
– Minsk mutabakatlarından mı bahsediyorsunuz?
– Neden eski İngiltere Başbakanı Boris Johnson’ın İstanbul’daki barış sürecini durdurduğunu düşünüyorsunuz? Bunu kimin ismine yaptı?
– ABD hükümeti ismine, Biden idaresi ismine hareket ettiğine inanıyor musunuz?
– Lider Donald Trump bu defa, Ukrayna’daki savaşı sona erdirme istikametindeki açık vaadi sayesinde seçildi. Bütün konuşmalarında bunu tekrarladı. Şayet öyleyse, bir tahlil için umut var üzere görünüyor. Hangi şartları kabul edersiniz?
– Rusya’ya yönelik yaptırımların kaldırılması muahedenin bir şartı olabilir mi?
Rusya’da pek çok kişi bunun şartlardan bir olmasını istiyor. Fakat bu yaptırımlar altında yaşadıkça, kendimize güvenmenin ve bize dost olan ve ekonomik çıkarlarla ilgileri birbirine karıştırmayan ‘normal’ ülkelerle işbirliği için düzenekler, platformlar geliştirmenin daha düzgün olduğunu daha yeterli anladığımıza inanıyorum. Bilhassa de siyaset konusunda.
Bize yaptırımlar uygulandığından bu yana çok şey öğrendik. Bunlar Barack Obama devrinde başladı ve Donald Trump’ın birinci devrinde geniş çapta devam etti. J.Biden idaresinde ise katiyetle eşi gibisi görülmemiş bir hal aldı. Lakin bilirsiniz, ‘bizi öldürmeyen şey bizi güçlendirir.’ Bizi asla öldürmeyecekler. Bu da bizi daha güçlü kılıyor.
– Rusya’nın Doğu’ya ‘yönelmesi’ hakkında konuşalım. Washington’daki aklıselim siyasetçiler ortasında 20 yıl evvel ‘neden Rusya’yı Batı bloğuna getirmeyelim’ diye bir fikir vardı. Yükselen Doğu’ya karşı bir nevi istikrardı bu. Lakin görünüşe nazaran işe yaramadı. Sizce bu mümkün müydü?
Öyle düşünmüyorum. Geçtiğimiz günlerde Lider Putin, Valday Milletlerarası Tartışma Kulübü’nün bir toplantısında konuştu ve 2022’nin başlarındaki duruma asla geri dönmeyeceğimizi söyledi. O vakit kendisi de (Başkan bu bahiste açıkça konuştu) Batı ile eşit seviyede olmaya yönelik tüm teşebbüslerin başarısız olduğunu anladı.
Bu durum SSCB’nin dağılmasından sonra başladı. Birinci başta bir ‘heyecan’ vardı. Liberal, demokratik dünyanın bir kesimiyiz. Fakat çok geçmeden Rusların birçok 1990’larda bize en güzel ihtimalle küçük ortak (‘ortak’ bile değil) muamelesi yapıldığını, Batı’nın işleri istediği üzere ayarlayabileceği bir yer olarak görüldüğümüzü anladı. Oligarklarla muahedeler, kaynak ve varlık satın almalar vs. O vakit, tahminen de Amerikalılar Rusya’nın artık ‘ceplerinde’ olduğuna karar verdi. Yeltsin ve Clinton gülüyor, şakalaşıyorlardı. Lakin başkanlık devrinin sonunda Boris Yeltsin, Rusya için istediğinin bu olmadığını düşünmeye başladı. Bence Vladimir Putin’in başbakan olarak atanması çok açıktı. Akabinde Boris Yeltsin istifa etti ve Vladimir Putin’i kazandığı başkanlık seçimlerinde halefi olarak ‘kutsadı’.
Ancak Putin Rusya Devlet Başkanı olduğunda Batı ile işbirliğine açıktı. Röportaj verirken yahut çeşitli memleketler arası etkinliklerde konuşurken tertipli olarak bundan bahsediyor. G. Bush Jr. ve B. Obama ile yaptığı görüşmelerde ben de hazır bulundum. 2008’de Bükreş’teki NATO doruğunda (ardından NATO-Rusya Kurulu toplantısında) Gürcistan ve Ukrayna’nın ittifaka katılacağı açıklandı. Batılılar bunu bize ‘satmaya’ çalıştı. Biz de nedenini sorduk. Öğlen yemeği sırasında Rusya Devlet Başkanı Putin bu kararın nedenini sordu. Bize bu açıklamaların bir bağlayıcılığının olmadığı ve NATO’ya katılma sürecini başlatmak için resmi davete muhtaçlık olduğu söylendi. Bu bir slogandı: ‘Ukrayna ve Gürcistan NATO’da olacak’. Lakin Saakaşvili aklını yitirip AGİT misyonunun müdafaası altında Rus barış gücü askerleri ve kendi halkına karşı savaş başlattığında Gürcistan’daki birtakım beşerler için bu bir saplantı haline geldi. Bu, saldırıyı birinci onun başlattığı, saldırıyı başlatma buyruğunu onun verdiği sonucuna varan AB soruşturmasıyla da doğrulandı.
Ukraynalılar için bu daha uzun sürdü. Bu Batı yanlısı hisleri kendi içlerinde ‘geliştirdiler’. ‘Batı yanlısı’ olmak kadar ‘Doğu yanlısı’ olmak da prensipte berbat değil. Berbat olan, insanlara ‘ya benimlesin ya da düşmanımsın’ denmesidir.
– Evet, büyük ülkeler tam olarak bu türlü davranıyor. Makul ‘yörüngeler’ vardır. Örneğin şu anda BRICS NATO’ya karşı, ABD Çin’e karşı. Güya Rusya-Çin ittifakının kalıcı olduğunu düşünüyorsunuz üzere geliyor.
– Lakin Rusya birebir vakitte Batı Avrupa’nın da komşusu. Aslında siz de onun bir parçasısınız.
Batı Avrupa Ukrayna üzerinden hudutlarımıza yaklaşmak istiyor. Azak Denizi’ne İngiliz deniz üsleri yerleştirme planları vardı (bunu açıkça tartışıyorlardı), Kırım’a ‘göz dikmişlerdi’ ve orada bir NATO üssü kurmayı hayal ediyorlardı.
Finlandiya ile dostça ilgilerimiz vardı. Ve bir gecede Finliler, Hitler’in en düzgün müttefiki oldukları İkinci Dünya Savaşı’na hazırlandıkları yıllara geri döndü. Tüm o dostluk, birlikte saunaya gitme, hokey oynama, hepsi bir anda yok oldu. Tahminen de kalplerinin derinliklerine ‘yer edinmişti’ ve tarafsızlık ve dostluk onlara ağır geldi. Bilemiyorum.
– Vladimir Zelenskiy ile müzakere yapabilir misiniz? Misyon mühletinin dolduğunu ve artık Ukrayna’nın demokratik yollarla seçilmiş devlet başkanı olmadığını söylediniz. Onu müzakereler için uygun bir ortak olarak görüyor musunuz?
Devlet Başkanı Putin bu konuda tekraren konuştu. Eylül 2022’de (özel askeri operasyonun birinci yılı), Batı’ya koşulları dikte edeceğine inanan Zelenskiy, Putin hükümetiyle her türlü müzakereyi yasaklayan bir kararname imzaladı. Bu olaydan kimi etkinliklerde Putin’e Rusya’nın neden müzakerelere hazır olmadığı sorulduğunda, ‘her şeyi bilakis çevirmeye gerek olmadığı’ cevabını verdi. Rusya’nın çıkarlar istikrarı göz önünde bulundurulduğu takdirde müzakerelere hazır olduğunu, fakat Zelenskiy’in müzakereleri yasaklayan bir kararname imzaladığını ve başlangıç için bunu kamuoyu önünde iptal etmesi gerektiğini söyledi. Bu, Zelenskiy’in müzakere istediğine dair bir işaret olurdu. Bunun yerine ‘barış formülü’ ile ortaya çıktı. Daha sonra buna ‘zafer planı’ eklendi.
Özel askeri operasyonun amacı Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in söylediği şeydir. Bu adil ve BM Kuralı ile büsbütün uyumludur. Her şeyden evvel, dilsel ve dini haklar ile ulusal azınlıkların hakları. Ayrıyeten AGİT prensipleriyle de büsbütün uyumludur. Bu örgüt hala varlığını koruyor. Çeşitli tepelerinin sonunda, güvenliğin parçalanamaz olması gerektiği, hiç kimsenin kendi güvenliğini öteki devletlerin güvenliği değerine güçlendirmemesi gerektiği ve en kıymetlisi de Avrupa-Atlantik alanında hiçbir örgütün hakimiyet argümanında bulunmayacağı açıkça tabir edildi. Bu konu en son 2010 yılında AGİT tarafından bir defa daha teyit edildi. NATO ise tam aksisini yaptı. Tavrımız yasaldır, NATO’nun ‘kapımızın önünde’ yeri olmadığını söyledik. AGİT, bize ziyan verecekse olmaması gerektiği konusunda hemfikirdi.
– Halep’i ele geçiren isyancıların parasını kim ödüyor? Esad hükümeti düşme tehlikesiyle karşı karşıya mı? Sizce Suriye’de tam olarak ne oluyor?
Suriye’deki kriz patlak verdiğinde bir muahedeye varmıştık. Rusya, Türkiye ve İran’ın iştirakiyle Astana formatını düzenledik. Sistemli olarak bir ortaya geliyoruz. Bu yılsonundan evvel ya da gelecek yıl alandaki durumu görüşmek üzere bir toplantı daha planlıyoruz.
Astana formatı iştirakçileri bir ortaya getiren yararlı bir platformdur. Çok telaşlıyız. Halep ve etrafında yaşananlardan sonra Türk Dışişleri Bakanı H. Fidan’ın yanı sıra İranlı mevkidaşım A. Arakçi ile de görüştüm. Bu hafta bir ortaya gelme konusunda mutabık kaldık. Umarım Doha’daki milletlerarası konferans marjında bir ortaya gelebiliriz. İdlib mutabakatlarının sıkı bir halde uygulanmasına geri dönülmesi gerektiğini görüşmek istiyoruz zira İdlib çatışmasızlık bölgesi teröristlerin Halep’i ele geçirmek için harekete geçtikleri yer haline geldi. 2019-2020’de varılan mutabakatlar Türk dostlarımıza İdlib çatışmasızlık bölgesindeki durumu denetim etme ve Heyet Tahrir El Şam’ı (eski ismiyle Nusra Cephesi) terörist olmayan ve Türkiye ile işbirliği yapan muhaliflerden ayırma imkanı verdi. Görünüşe nazaran bu şimdi gerçekleşmedi.
Bir öteki konu ise Şam’dan Halep’e giden M5 otoyolunun açılmasıdır ki bu otoyol da artık büsbütün teröristlerin eline geçmiş durumda. Bizler (dışişleri bakanları olarak) bu durumu görüşmek istiyoruz. Umarım önümüzdeki Cuma günü bunu yapmak mümkün olur. Her üç ülkenin askeri ve güvenlik yetkilileri birbirleriyle temas halinde.
– Bahsettiğiniz bu terörist İslamcı kümeleri kim destekliyor?
– ABD Başkanı seçilen Donald Trump hakkında ne düşünüyorsunuz?
– Rusya ve ABD ortasında tırmanan tansiyon sizi ne kadar endişelendiriyor?
Avrupalılar birbirlerine, müzakere kaidelerini dikte etmesi gerekenin Zelenskiy değil, bunun ABD ve Rusya’nın problemi olduğunu ‘fısıldıyor’. Temaslarımızı, herkes ismine iki kişinin karar vereceği formda sunmamamız gerektiğini düşünüyorum. Bu bizim üslubumuz değil. BRICS ve ŞİÖ’deki üzere davranmayı tercih ediyoruz. BM Koşulu’nda yer alan devletlerin hâkim eşitliği unsuru burada tam manasıyla somutlaşmış durumda. ABD bu prensibe hürmet duymaya alışkın değil. Amerikalılar, Rusya’nın Ukrayna’da kazanmasına müsaade veremeyeceklerini zira bunun Amerikan hakimiyetindeki ‘kurallara dayalı dünya düzenini’ baltalayacağını söylüyor.
Bir mühlet evvel, ABD Ulusal Güvenlik Kurulu Stratejik İrtibat Koordinatörü John Kirby, tırmanma ve nükleer silah kullanma mümkünlüğü hakkındaki soruları yanıtlarken, Amerikalıların tırmanma istemediğini ve rastgele bir nükleer öge olması halinde Avrupalı müttefiklerinin ziyan göreceğini söyledi. Yani kanıda bile ABD’nin ziyan görebileceği göz gerisi ediyor. Bu da durumu biraz daha riskli hale getiriyor. Bu devam ederse, kimi tehlikeli adımlar atılabilir. Bu düzgün bir şey değil.
– ABD’li siyasetçilerin ABD’yi direkt etkilemeyecek bir nükleer takasın olabileceğini öne sürdüklerini ve bunun yanlışsız olmadığını mı söylüyorsunuz?