ABD’de misyonu devralmaya hazırlanan Donald Trump, 23 Aralık’ta Truth Social hesabından yaptığı paylaşımda, Grönland’ın ABD denetiminde olması gerektiğine ait telaffuzunu yineleyerek Ada’nın mülkiyeti ve denetimine sahip olmanın ‘mutlak zorunluluk‘ olduğunu savunmuştu.
Rusya Stratejik Araştırmalar Enstitüsü’nden siyasi analist İlya Kravçenko Sputnik’e yaptığı açıklamada, masada resmi bir teklif olmasa da Grönland’ı satın almanın varsayımsal olarak devasa bir meblağa mal olacağını lisana getirdi.
“Yeni gelen idare bu türlü bir harcama çılgınlığıyla işe başlamak ister mi?” diye soran Kravçenko, Trump‘ın bu hususta işin iç yüzünü öğrenmeye çalışıyor olabileceğini düşündüğünü lisana getirdi.
Askeri analist Aleksey Leonkov da Avrupa’daki ekonomik krizin ortasında Danimarka’nın fazladan paraya gereksinimi olabileceğini lisana getirdi.
Başka hangi seçenekler var?
Kiralama
Askeri analist Leonkov, ABD’nin 99 yıllık kiralama üzere bir uzlaşma seçeneği sunabileceğini düşündüğünün altını çizdi.
Açık baskı
Siyaset bilimci Dr. Vladimir Vasilyev ABD’nin NATO’yu kullanarak -ABD’nin çekileceği tehdidinde bulunarak ya da harcamaların artırılmasını talep ederek- klasik bir muahede yapabileceğini belirterek NATO üyesi Danimarka da dahil olmak üzere Avrupa’nın, NATO ülkelerine kimi avantajlar sağlanması karşılığında Grönland’dan vazgeçebileceğini lisana getirdi.
Aynı vakitte Rusya Bilimler Akademisi ABD ve Kanada Çalışmaları Enstitüsü araştırmacısı olan Vasilyev, Trump‘ın gümrük vergileri uygulayarak Danimarka’a baskı yapabileceğini ve bunun da ekonomik bir savaşa dönüşebileceğini de vurguladı.
Askeri seçenek
Siyasi analist Kravçenko, Trump‘ın NATO üyesi Danimarka’ya karşı askeri güç kullanmak üzere ‘çılgınca‘ bir yola başvurması pek akla yatkın olmadığını çünkü bu fikrin Washington’un çıkarlarına uygun olmadığını belirterek diplomatik bir tartışmanın ve sonunda bir uzlaşmaya varılmasının daha muhtemel olduğunu lisana getirdi.
ABD Grönland’ı neden ilhak etmek istiyor?
Askeri analist Leonkov Grönland’ın doğal kaynaklarının kayda kıymet olduğunu ancak ABD’nin seçilmiş başkanı Donald Trump‘ın Danimarka’danbu adayı satın alma isteği her şeyden evvel askeri dertlerden kaynaklandığını belirtti.
Leonkov, Grönland’da kürsel ısınmayla bir arada ABD’nin burada tüm Kuzey Atlantik’i ‘örtmesine‘ ve Kuzey Kutbu’nu izlemesine imkan tanıyacak bir deniz tesisleri zinciri kurabileceğini öne sürdü.
Leonkov ayrıca ABD’nin daha evvel Grönland’da bir deniz üssü kurma teşebbüsünde bulunduğunu lakin orada elektrik ve ısınma kaynaklı maliyetler nedeniyle ileri karakolun inşasından vazgeçtiğini vurguladı.
ABD’nin Kuzey Atlantik bölgesindeki mevcut donanma varlıklarının Rusya’nın buradaki denizaltı operasyonlarını hala muteber bir biçimde takip edemediğini vurgulayan Leonkov, ABD’nin bu sorunu Grönland’a genişleme yoluyla donanma varlığını güçlendirerek çözmeye çalışabileceğini söyledi.
İzlanda’nın hem nispeten küçük olması hem de volkanik faaliyetlerle ilgili tüm riskler barındırması nedeniyle İzlanda’nın üsler için kullanılmasının kelam konusu olmadığını da ekleyen Leonkov ABD’nin Grönland’ı ele geçirme eforunun mümkün nedenini, “Çözümleri orada daimi deniz varlığı, bilhassa de Rus denizaltılarını etkin olarak arayacak deniz ve dalgıç insansız hava araçları bulundurmaktan geçiyor” cümlesiyle özetledi.
ABD Grönland’ı ilhak edebilecek mi?
Askeri analist Leonkov tarafından mevzuya ait yapılan açıklamada, “Bence büyük bir yaygara kopacak lakin Grönland bir bölge hatta bir devlet olarak ABD’ye katılacak. Danimarka maddi tazminat alacak ve Rus tankerlerinin Baltık Denizi’ne açılan Danimarka boğazlarından geçişini engellemesi için kesin buyruk verilecek” dedi.
Vasilyev ise Washington’un şu anda Grönland’ın kademeli olarak ABD denetimine geçmesi için tahliller üzerinde baş yoruyor olabileceğine işaret etti.
‘Biz satılık değiliz ve asla satılık olmayacağız’
Grönland Başbakanı Mute Egede‘nin Trump‘ın bu fikrine toplumsal medya hesabından cevap verdi.
Grönland bağımsızlık taahhüdünü ve ticaret ile işbirliğine açık olduğunu teyit eden Egede, “Grönland, Grönland halkına aittir. Biz satılık değiliz ve asla satılık olmayacağız. Uzun müddettir devam eden özgürlük çabamızı kaybetmeyeceğiz” dedi.
Trump, ABD’ye ilişkin Pituffik Üssü’nün (eski ismiyle Thule Hava Üssü) bulunduğu Grönland’ı satın almaktan birinci kere bahsetmiyor. Başkanlığının birinci devrinde bu fikri kamuoyuna açıklamış lakin Danimarka Başbakanı Mette Frederiksen tarafından ‘saçma‘ bulunarak reddedilmişti. Bu olumsuz reaksiyon Trump‘ın Danimarka’ya yapmayı planladığı resmi ziyareti iptal etmesine neden olmuştu.
Danimarka savunma harcamalarını artıracak
Danimarka Savunma Bakanı Troels Lund Poulsen, yeni savunma paketi açıkladı.
Poulsen, Grönland için hazırlanan paket kapsamında bölgeye iki devriye gemisi, iki uzun menzilli insansız hava aracı ve kızaklı köpekler sevk edileceği bilgisini paylaştı.
Trump‘ın, ‘Grönland’ın ABD denetiminde olması gerektiği’ istikametindeki açıklamalarına atıfta bulunan Poulsen, yeni savunma paketinin zamanlamasını ‘kaderin ironisi‘ olarak nitelendirdi.
İlk teklif 1946’da yapılmıştı
Ulusal arşivlerinde yer alan evraklara nazaran ABD, 1946’da Grönland’ı satın almak için Danimarka’ya 100 milyon dolar ödemeyi teklif etmişti. 100 milyon doların altın olarak ödenmesi planlanan teklif gerçekleşmese de ABD istediği askeri üslere tekrar de sahip olmuştu.
1970’lerin başından beri saklılığı kaldırılmış olan kelam konusu dokümanlar daha evvel Danimarka menşeli Jyllands–Posten tarafından haberleştirilmişti.
Yayımlanan dokümanlara nazaran satın alma teklifinin birinci olarak Kasım 1945’te Senatör Owen Brewster tarafından Amerikan askeri ve donanma yetkililerinin bunu desteklediğini ve kendisinin bunu ‘askeri bir gereklilik’ olarak gördüğünü söylediğinde gündeme gelmişti.
Nisan 1946’da ABD Dışişleri Bakanlığı yetkilisi John Hickerson, Genelkurmay Başkanlığı’nın planlama ve strateji komitesinin bir toplantısına katılmıi ve ‘hemen çabucak her üyenin … Grönland’la ilgili gerçek amacımızın Danimarka’dan satın alma yoluyla elde etmek olması gerektiğini söylediğini’ lisana getirmişti.
Hickerson bir notunda, “Komite şu anda paranın bol olduğunu, Grönland’ın Danimarka için büsbütün bedelsiz olduğunu ve Grönland’ın denetiminin ABD’nin güvenliği için vazgeçilmez olduğunu belirtti” satırlarını kaleme almıştı.
Dışişleri Bakanlığı’nın Kuzey Avrupa İşleri Kısmı Lider Yardımcısı William C. Trimble, 24 Mayıs 1946’da bu memorandumu takip eden bir yazıda, ABD’nin ada için 100 milyon dolar altın teklif etmesini önermişti. Trimble, Grönland’ın satın alınmasının ABD’ye ‘bir akın durumunda Arktik bölgesinde hava karşı saldırısı başlatabileceği pahalı üsler’ vereceğini lisana getirmişti.
20 Haziran 1946’da Savaş Bakanı Robert Patterson, Dışişleri Müsteşarı Dean Acheson‘a ‘Genelkurmay Liderleri tarafından ana sınırları çizilen askeri hakların Danimarka’dan alınması için gerekirse adanın tamamının satın alınması da dahil olmak üzere derhal harekete geçmenin düzgün bir fikir olabileceğini’ yazmıştı. Acheson ise Dışişleri Bakanlığı’nın Grönland’ın ehemmiyetinin farkında olduğu karşılığını vermiş lakin satın alma konusunda bir şey lisana getirmemişti.
‘İhtiyaçlarımız Rasmussen’i şok etmiş üzere görünüyordu’
Öte yandan Dışişleri Bakanı James Byrnes‘in Kopenhag’daki ABD Büyükelçiliği’ne gönderdiği bir telgrafta, bu teklifin 14 Aralık 1946’da New York’ta Danimarka Dışişleri Bakanı Gustav Rasmussen‘e yapıldığı ortaya çıkmıştı. Grönland için başka güvenlik düzenlemelerini tartıştıktan sonra Byrnes‘in Rasmussen‘e adanın ABD’ye direkt bir satışın ‘en pak ve tatmin edici sonuç olacağını’ söylediğini belirtilmişti.
Söz konusu teklif ait Byrnes, “İhtiyaçlarımız Rasmussen’i şok etmiş üzere görünüyordu fakat tekliflerimi kesin bir lisanla reddetmedi ve kendisine verdiğim bir memorandumu inceleyeceğini söyledi” demişti. Byrnes‘in notunu da içeren arşiv belgesinde ise Danimarka’nın bu teklife karşılık verip vermediğine ya da bahsin kapanmasına müsaade verip vermediğine dair rastgele bir bilgi ortaya çıkmamıştı.
Grönland iki asırlık koloni periyodunun akabinde 1951 yılında Danimarka’nın ayrılmaz bir kesimi haline gelmiş ve 1979’da adaya özerklik verilmişti.
ABD Hava Kuvvetleri’nin şu anda Grönland’da Thule ve Sondestrom olmak üzere iki üssü bulunuyor. Thule Üssü’nün 1952 yılında inşa edilmesi, 1951 yılında ABD ve Danimarka ortasında imzalanan bir savunma muahedesi sayesinde mümkün olmuştu. Başlangıçta uzun menzilli bombardıman misyonları için bir yakıt ikmal üssü olarak tasarlanan bu üs, 1961 yılından bu yana balistik füze erken ikaz alanı ve uydu telemetri istasyonu olarak kullanılıyor.