Yaşlanan gemiler, 25 yılı geride bıraktıklarında güvenlik açısından yetersiz kabul ediliyor. Bu gemiler için son durak çoklukla geri dönüştürülme ya da mukadderatına terk edilme oluyor. Lakin, 2008’deki global ekonomik kriz sonrası artan geri dönüşüm faaliyetleri, 2024 prestijiyle duraklamış durumda. 2024’ün birinci çeyreğinde sadece 2 milyon ton gemi geri dönüştürüldü; bu son 20 yılın en düşük sayısı olarak kaydedildi.
Nouadhibou Limanı: 300 gemilik en büyük gemi mezarlığı
Bugün Nouadhibou Limanı, çürümeye bırakılmış 300’den fazla gemiyle dünyanın en büyük gemi mezarlığı pozisyonunda. Moritanya’nın sonlu altyapısı ve geri dönüşüm kapasitesi nedeniyle limana terk edilen dev ticari gemiler, tankerler ve balıkçı tekneleri kıyıda paslanmaya bırakıldı. Bu gemiler etrafa ve deniz hayatına önemli ziyanlar verirken, tıpkı vakitte balık popülasyonunu artırarak bölgenin balıkçılık sanayisine katkı sağlıyor.
Tehlikeli unsurlar sebebiyle etraf risk altında
Gemilerin terk edilmesinin en büyük tehlikelerinden biri, 2011’den evvel inşa edilen gemilerde yaygın olarak kullanılan asbest. Ortalama bir gemi, 7 tona kadar asbest içerebiliyor ve bu kimyasal geri dönüşüm sürecinde önemli sıhhat risklerine yol açıyor. Moritanya’nın Nouadhibou Limanı’nda sızan toksik yağlar ve boyalar çevreyi tehdit ederken, denize yayılan kimyasallar uzun vadede deniz ömrünü riske atıyor.
Her Yıl 700’e yakın gemi hurdalığa çıkıyor
Dünya genelinde 90 binden fazla gemi faaliyet gösteriyor ve her yıl 700’e yakını son seyahatini hurda alanlarına yapıyor. Ortalama bir gemi ömrünü tamamladığında, ekonomik katkı sağlamak ismine geri dönüşüme yönlendiriliyor. Lakin asbest üzere ziyanlı kimyasallar içeren gemiler geri dönüştürülemiyor ve bu tıp gemiler kıyılarda terk edilmek zorunda kalıyor. Gemi söküm bölümünde çalışanların sıhhati için büyük risk taşıyan bu süreç, tıpkı vakitte hayli kirletici bir sanayi olarak dikkat çekiyor.
Türkiye, Akdeniz’in gemi geri dönüşüm merkezi
Dünya gemi geri dönüşüm pazarında Türkiye, İzmir Aliağa’daki 22 geri dönüşüm tesisiyle Akdeniz bölgesinde ön plana çıkıyor. 2021’in birinci yarısında 60 hurda geminin geri dönüşümüyle 157 milyon dolarlık ekonomik katkı sağlanırken, Türkiye 2021 yılı bilgilerine nazaran yüzde 98 pazar hissesine sahip Bangladeş, Hindistan ve Pakistan üzere ülkelerden sonra 4. sırada yer aldı.
Terk edilen gemi mezarları: Turizm ve deniz ömrü için bir fırsat mı?
Nouadhibou’da terk edilen gemiler çevresel bir tehdit oluşturmakla birlikte, doğal resifler oluşturarak su altı ömrüne katkı sağlıyor. Çürüyen gemiler etraf için risk teşkil etse de, bu durum balık popülasyonunu artırarak bölgenin balıkçılık dalına fayda sağlıyor. Kimi çevreciler ise gemi mezarlığının turizm açısından potansiyel taşıdığını savunuyor ve bölgenin görsel zenginlik sunduğunu söz ediyor.
Nouadhibou’nun birinci gemisi: Fransız kruvazörü Chasseloup-Laubat
Nouadhibou Limanı’nın birinci terk edilen gemisi, 1914’te I. Dünya Savaşı’nda Fransız Donanması tarafından kullanılan Chasseloup-Laubat kruvazörüydü. Bu terk edilme süreci 1980’lere kadar devam etti ve liman, dev ticari gemilerden balıkçı teknelerine kadar yüzlerce gemiyi ağırlayan devasa bir mezarlığa dönüştü. En dikkat çeken enkazlardan biri de 117 metre uzunluğundaki United Malika isimli soğutmalı balıkçı gemisi.
Bugün Nouadhibou, hem çevresel meseleler hem de görsel zenginlikleriyle dünyanın en büyük gemi mezarlığı olarak ilgi çekmeye devam ediyor.