Diyarbakır’da öldürülen 8 yaşındaki Narin Güran, Tekirdağ’da cinsel hücum ve şiddet sonrasında ömrünü yitiren 2 yaşındaki Sıla bebek, annesi tarafından tiner içirilerek öldürülen 2 yaşındaki Emre bebek, İzmir’de meskenleri diye bildikleri barakada çıkan yangında hayatlarını kaybeden 5 yaşındaki Fadime Nefes, 4 yaşındaki Funda Peri, 3 yaşındaki Aslan Miraç, 2 yaşındaki Masal Işık, 1 yaşındaki Aras Bulut ve ‘yenidoğan’ çetesinin kurbanı olan şimdi annelerinin sıcaklığını bile hissetmeden hayatlarını kaybeden 10 bebek. Onlar, Türkiye’nin yalnızca son bir kaç ayda ‘kaybettiği çocuklar’. Bugün Dünya Çocuk Hakları Günü. Pekala bu çocukların hakları ne olacak? Dünya Çocuk Hakları Günü nedir? Çocuklar hangi haklara sahip? Türkiye Çocuk Hakları Mukavelesini ne vakit imzaladı?
Acil ve kapsayıcı siyasetler gerekiyor
Türkiye’de son periyotta artan çocuk hakları ihlallerine dikkat çeken İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Pınar Uyan Semerci, çocuk vefatları, istismar, ihmal ve şiddet olaylarının toplumda ‘derin bir yara’ açtığını belirtirken, bu ihlallerin önüne geçmek için acil ve kapsayıcı siyasetlere gereksinim duyulduğunun altını çizdi.
Çocukların en temel hakkı olan ömür hakkı başta olmak üzere çocuklara yönelik istismar, ihmal, sömürü ve şiddeti önlemeye yönelik çocuk güvenliğini sağlayacak sistemlerin oluşturulması gerektiğine dikkat çeken Prof. Dr. Uyan Semerci, çocukların gereksinimlerini önemseyen ve seslerini, tercihlerini duymayı içeren siyaset imal süreçlerinin planlanması gerektiğini belirtti.
Çocuklar her yerde risk altında
BM Çocuk Hakları Mukavelesi’ni onaylayan Türkiye’nin çocuk haklarını koruyacak yasal çerçeveye sahip olduğunu lakin var olan bölgesel ve sosyo-ekonomik eşitsizliklerin haklara erişimde kıymetli farklılıklar yarattığını belirten Prof. Dr. Uyan Semerci, bu durumun dezavantajlı ailelerden gelen çocukları daha olumsuz etkilediğini söyledi. Prof. Dr. Uyan Semerci kelamlarını şöyle sürdürdü:
Tüm çocukların sağlıklı gelişimlerini sağlayacak gözetici bakım, tedaviye erişim, eğitim üzere bahislerde tüm çocukları kapsayacak biçimde düzenlenmesi gerektiğinin altı çizen Prof. Dr. Semerci, en dezavantajlı çocukların şartlarının güzelleştirecek siyasetlerin ve uygulamaların hedeflenmesi gerektiğini vurguladı.
Şiddeti artık ‘fark etmek’ gerekiyor
Özellikle çocuklara yönelik şiddetle ilgili farkındalığın artması gerektiğinin altını çizen Prof. Dr. Semerci, çocukların içinde bulundukları konut ve ömür şartları açısından farklı risklerle karşı karşıya olduğuna dikkat çekti. Bununla ilgili olarak Prof. Dr. Semerci şunları lisana getirdi:
“Okullarda ve toplumsal medyada akran zorbalığı da dahil olmak üzere toplumda çocuklara yönelik şiddet konusunda farkındalık artırılmalı, topyekûn bir gayret ile çocukların güvenliği öncelenmeli. Ayrıyeten kız çocuklarını güçlendirmeye dair siyasetler ve müdahaleler de planlanmalı. Maalesef üst üste insanlığımızdan utandığımız ağır hadiselere, acı kayıplara şahitlik ediyoruz.
Narin cinayeti, yenidoğan vefatları, İzmir’de 5 çocuğun yangında ölmesi… Hakikaten de çocuk ölümlerinin, ömür hakkının olmadığı örnekleri kayıt altına almaya çalıştığımız bir devirdeyiz. Öğrendiğimiz her kayıpla bu hak ihlallerinin bir kere daha tekrar etmemesi için ne yapmalıyız sorusu da hepimizin yanıtlaması gereken bir soru.”
Dünyada 12 milyon kız çocuğu zorla ‘evlendiriliyor’
Rakamlara nazaran dünyada her yıl 12 milyon kız çocuğu ‘zorla’ evlendiriliyor. Bugün hayatta olan 650 milyon bayanın ve kız çocuğun; 115 milyon erkeğin ve oğlan çocuğun 18 yaşından evvel evlendirildiği kestirim ediliyor. Tedbir alınmazsa, 2030 yılında 950 milyon, 2050 yılında ise 1,2 milyar kişinin çocuk yaşta evlendirilmiş olacağı öngörülüyor. Salgınlar, çatışma, işgal ve savaşlar, göç ve yerinden edilme, iklim değişikliği üzere global krizler tüm kırılgan kesitler üzere kız çocukların da haklarını ihlal ediyor. Kovid-19 pandemisi tek başına istatistiklere 10 milyon çocuk evliliği hadisesi daha ekledi. En kıymetlisi de bu krizlerin sıkıntı elde edilmiş kazanımları geriye götürmesi.
2023 yılında çocuklar 537 bin 583 olaya karıştı
TÜİK’in ağustos ayında açıkladığı 2023 bilgilerine nazaran, güvenlik ünitesine gelen yahut getirilen çocukların karıştığı olay sayısı 537 bin 583. Bu olaylarda çocukların 242 bin 875’i mağdur, 178 bin 834’ü suça sürüklenme sebebiyle güvenlik ünitelerine geldi ya da getirildi.
İstatistiklere nazaran suça sürüklenme nedeni ile güvenlik ünitesine gelen yahut getirilen çocukların yüzde 39,8’ine yaralama, yüzde 20,8’ine hırsızlık, yüzde 7,7’sine pasaport kanununa muhalefet, yüzde 4,9’una uyuşturucu yahut uyarıcı unsur kullanmak, satmak yahut satın almak, yüzde 4,0’ına ise tehdit hataları isnat edildi.
Dünya Çocuk Hakları Günü nedir? Çocuklar hangi haklara sahip? Çocuk Hakları Mukavelesi nedir? Türkiye ne vakit imzaladı?
Özellikle savaş, yoksulluk ve sefaletin karar sürdüğü coğrafyalarda ömür çabası veren çocukları korumak ve şartlarını güzelleştirmek için 20 Kasım 1989 tarihinde, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’yi imzalamış ve o tarihten bugüne 20 Kasım; “Dünya Çocuk Hakları Günü” olarak ilan edilmiştir. Türkiye Sözleşme’yi 14 Eylül 1990 tarihinde imzaladı.
Dünyadaki neredeyse tüm ülkeler 1989 Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’yi (ÇHS) yürütmeyi kabul etti. Sözleşme’nin dört adet yol gösterici unsuru bulunuyor. Bunlar sırayla şöyle tanımlanıyor:
Ayrımcılık yapmama: ÇHS’nin 42 unsuru dinleri, ırkları yahut yetenekleri ne olursa olsun; ne düşündükleri yahut söyledikleri gözetilmeksizin; kültürleri ne olursa olsun; kız yahut erkek, varlıklı yahut yoksul fark etmeksizin TÜM çocukların haklarına ilişkindir.
Çocuğun üstün faydası: çocukları etkileyebilecek istikamette verilen her karar yahut yapılan her süreç her vakit için onların üstün faydasına öncelik tanımalıdır.
Çocuğun varlığını ve gelişimini sürdürmesini sağlama: her çocuğun doğal olarak yaşama hakkı vardır. Onlara gelişmeleri ve potansiyellerini gerçekleştirebilmeleri için her fırsatın temin edilmesi, karar verme yetkisine sahip bireylerin sorumluluğundadır.
Katılım: Çocuklar kendi ömür ve deneyimlerinin uzmanlarıdır ve kendilerini etkileyecek kararlarda onlara danışılması gerekmektedir. Her çocuğun kendi fikrini söz etme hakkı vardır ve haklarının en âlâ formda nasıl korunacağı ve yerine getirileceğine ait tavsiye ve kıymetli bilgiler verebilirler.
Bu çocuklara ne oldu?
Diyarbakır Bağlar ilçesine bağlı Tavşantepe’de kaybolan 8 yaşındaki Narin Güran’ın cansız vücudu 18 gün sonra köyünün yakınlarındaki bir derede bulundu. Cinayet ve sonrasında yaşananlar Türkiye’nin en çok konuştuğu husus oldu. Cinayetle ilgili olarak ortalarında amca Salim, anne Yüksel ve ağabey Enes Güran ile komşuları Nevzat Bahtiyar hakkında “iştirak halinde çocuğa karşı taammüden öldürme” cürmünden ağırlaştırılmış müebbet mahpus cezası istemiyle iddianame hazırlandı. Sanıklar geçtiğimiz günlerde birinci defa hakim karşısına çıktı. Ancak cinayete dair hiçbir şey söylemediler. Narin’i kim ve neden öldürdü sorusu hala karşılık arıyor.
Tekirdağ’da 8 Eylül’de ise 2 yaşındaki Sıla bebeğin, uğradığı cinsel istismar ve şiddet nedeniyle hastaneye kaldırıldığı haberleri geldi. Sıla bebek tam 30 gün sonra ömrünü yitirdi. Olayla ilgili öz annesi başta olmak üzere, birlikte yaşadığı S.Ö. (57), komşuları K.A. (32) ile 13 yaşındaki oğlu K.A. ve 14 yaşındaki G.K. tutuklandı.
İzmir’in Selçuk ilçesinde ise annelerinin konutta bıraktığı en küçüğü 1, en büyüğü ise 5 yaşında olan Fadime Nefes (5), Funda Peri (4), Aslan Miraç (3), Masal Işık (2) ve Aras Bulut Akcan (1) yangında hayatlarını kaybetti.
Yenidoğan çetesi ise İstanbul’da, 112 Acil Davet Merkezi’nde çalışan şahıslarla ortak hareket ederek, bebek acil hastalarını evvelce anlaştıkları özel hastanelerin yenidoğan ünitelerine sevk edip vefatlarına neden oldukları teziyle yargı karşısında.